Διεθνής τουρισμός και “κερδοσκοπική παγκοσμιοποίηση” στις χώρες του νότου: η χρεοκοπία της Σρι Λάνκα

 

Πώς η Σρι Λάνκα μπήκε στον διεθνή τουρισμό και πώς το πρότυπο ανάπτυξης του διεθνούς τουρισμού στη Σρι Λάνκα, οδήγησε τη χώρα στη χρεοκοπία.

Τον 19ο και τον 20ο αιώνα, η οικονομία της Σρι Λάνκα ήταν βασισμένη στις φυτείες, ενώ από το 1977 έγινε άνοιγμα στην ελεύθερη αγορά. Οι κύριοι οικονομικοί τομείς της χώρας ήταν ο τουρισμός, οι εξαγωγές τσαγιού, η κλωστοϋφαντουργία, η παραγωγή ρυζιού και άλλων αγροτικών προϊόντων. Η «οικονομία των φυτειών», τη δεκαετία του 1960, της παρείχε ένα κατά κεφαλή ΑΕΠ πενταπλάσιο εκείνου της Ινδίας. Το πρότυπο ανάπτυξης του διεθνούς τουρισμού στη Σρι Λάνκα, ήταν ένας από τους βασικούς λόγους της χρεοκοπίας της χώρας.

Από το 1983 έως το 2009, η Σρι Λάνκα ταλανιζόταν από τη βία και τον εμφύλιο πόλεμο. Ως εκ τούτου, ιδίως στα ανατολικά παράλια του νησιού, ο εμφύλιος πόλεμος εμπόδιζε την ανάπτυξη του τουρισμού. Τότε, σε όλα τα τουριστικά έντυπα, υπήρχαν προειδοποιήσεις προς τους τουρίστες να αποφεύγουν τις ανατολικές ακτές της Σρι Λάνκα, ενώ μετά την υπογραφή της εκεχειρίας, το Φεβρουάριο του 2002, άρχισαν να τις προβάλλουν ως το επόμενο Πουκέτ.

Το τσουνάμι της 24ης Δεκεμβρίου 2004, που χτύπησε δεκάδες παραλίες κατά μήκος της νότιο -ανατολικής ακτογραμμής της Σρι Λάνκα, καθάρισε όλες τις παραλίες από τους φτωχικούς οικισμούς των ψαράδων, διαμορφώνοντας παρθένες, εξωτικές παραλίες. Η διεθνής τουριστική βιομηχανία, ανέλπιστα, είχε, πλέον, στη διάθεσή της έναν πραγματικό παράδεισο, μια τουριστική Εδέμ προς εκμετάλλευση. Το τσουνάμι προκάλεσε το θάνατο περίπου 35 χιλ. κατοίκων της Σρι Λάνκα, και μετέτρεψε σε πρόσφυγες ένα περίπου εκατομμύριο ανθρώπους. Μια «ουδέτερη ζώνη» επιβλήθηκε σε ολόκληρη την ανατολική ακτή, η οποία προσφέρθηκε στην τουριστική βιομηχανία και στην οποία δόθηκαν, επιπλέον, οικονομικά κίνητρα για να επεκταθεί στον αιγιαλό.

Την ίδια περίοδο, η Παγκόσμια Τράπεζα δήλωνε ότι, «η αλιεία δε συνέβαλλε στην οικονομική μεγέθυνση της χώρας και ότι οι παραλίες θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν με πιο επικερδή τρόπο». Μια ομάδα διεθνών συμβούλων επεξεργάσθηκε ένα αναπτυξιακό πρόγραμμα, βάσει του οποίου, στις ανατολικές ακτές της Σρι Λάνκα θα μπορούσαν να δημιουργηθούν «τριάντα τουριστικές ζώνες» (τουριστικοί θύλακες), μετατρέποντας ολόκληρη την ακτογραμμή σε μια νότιο-ασιατική Ριβιέρα, όπου θα υπήρχαν, αρμονικά, ξενοδοχεία πέντε αστέρων, πολυτελείς «οικολογικές καλύβες», προβλήτες για υδροπλάνα, ελικοδρόμια κ.λπ. Ουσιαστικά, οι ξένοι σύμβουλοι, στοχεύοντας σε μια πλούσια διεθνή πελατεία, ήταν πεπεισμένοι ότι το μέλλον της Σρι Λάνκα εξαρτιόταν από τον τουρισμό και τα μεγάλα ξενοδοχειακά συμπλέγματα, πέντε αστέρων. Για αυτό, εκπόνησαν ένα πρόγραμμα αναδιοργάνωσης της τουριστικής βιομηχανίας, που θα πρόσφερε τεράστιες νέες ευκαιρίες σε πολυεθνικές ξενοδοχειακές αλυσίδες και Tour Operators.

Η Παγκόσμια Τράπεζα, η Αμερικανική Εταιρεία Διεθνούς Ανάπτυξης και η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης, μαζί με το ΔΝΤ, αποφάσιζαν με ποιο τρόπο η Σρι Λάνκα θα μπορούσε να ενσωματωθεί στην παγκόσμια οικονομία.

Εκατομμύρια δολάρια ξοδεύτηκαν σε κατασκευαστικά σχέδια-μαμούθ που προορίζονταν αποκλειστικά στην εξυπηρέτηση του διεθνούς τουρισμού. Επειδή η Κυβέρνηση ήταν υπερχρεωμένη και δε διέθετε τα απαραίτητα κονδύλια για να πραγματοποιηθεί, γρήγορα, μια σειρά βελτιώσεων σε έργα υποδομών, της προτάθηκε μια σειρά συμφωνιών από την Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, με αντάλλαγμα να ανοίξει την οικονομία της στις «ιδιωτικοποιήσεις» και στις «συνεργασίες δημόσιου και ιδιωτικού τομέα». Φαίνεται ότι, από τότε, το όραμα της κυβέρνησης της Σρι Λάνκα, όπως και των εμπλεκομένων Διεθνών Αναπτυξιακών Οργανισμών, ήταν να μετατρέψουν τη χώρα σε μια τροπική «Δημοκρατία του Τουρισμού».

Ο διεθνής τουρισμός, που τροφοδοτούσε την οικονομία με ξένο συνάλλαγμα, κατέρρευσε, κατά τη διάρκεια της πανδημίας του covid 19, το 2020-2021. Η οικονομία επιδεινώθηκε περαιτέρω και το ποσοστό του χρέους, ως μέρος του ΑΕΠ, αυξήθηκε από 42% σε 119%. Στη συνέχεια, η ιστορία είναι γνωστή και επαναλαμβανόμενη, από την οικονομική κρίση της Ελλάδας, το 2008-2009. Οι οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν τη Σρι Λάνκα, ως ανίκανη να αποπληρώσει το εξωτερικό της χρέος, κόβοντάς της, στην ουσία, το οξυγόνο και στερώντας της την πρόσβαση στις αγορές. Για να αποφύγει τη χρεοκοπία η Κυβέρνηση κατέφυγε στα συναλλαγματικά της αποθέματα, το 70% των οποίων εξάντλησε μέσα σε δυο χρόνια (2020-2021). Φυσικά όλοι οι παράγοντες της κρίσης επιταχύνθηκαν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Το Μάρτη του 2022, το ΔΝΤ ανακοίνωσε την αξιολόγησή του για τη χώρα, μαζί με ένα πρόγραμμα λιτότητας.

Τον Μάιο του 2022, ξέσπασε πλήθος λαϊκών διαμαρτυριών κατά του προέδρου Ρατζαπάκσα και της κυβέρνησής του, λόγω της άσχημης οικονομικής κατάστασης.

Στα μέσα Ιουλίου του 2022, Πρόεδρος της χώρας ανακηρύχθηκε ο Ρανίλ Βικρεμεσίνγκε.

Στην διευρυμένη ανάλυση που ακολουθεί παρουσιάζονται:

Α) Το πως οι Διεθνείς Αναπτυξιακοί Οργανισμοί και το ΔΝΤ, συνεπικουρούμενοι από την κυβέρνηση του Κολόμπο, επιχειρούν, μετά το πρώτο μεγάλο «σοκ» (τσουνάμι του 2004), να μετατρέψουν τη Σρι Λάνκα σε μια τροπική «Δημοκρατία του Τουρισμού».

Β) Τα ενδιάμεσα στάδια και οι κρίσιμοι παράγοντες που οδήγησαν τη χώρα, το 2022, στο τελευταίο μεγάλο «σοκ», τη χρεοκοπία.